Dirilişin destanı ‘Çanakkale 1915’

Hiçbir düşmanın, ordunun ve silahın yurt sevgisinden daha güçlü olamayacağını gösteren film: 

Turgut Özakman’ın 'Diriliş' romanından gene kendisi tarafından senaryosu yazılan ve Yeşim Sezgin tarafından yönetilen “Çanakkale 1915” filmi gösterime girdi. Genel olarak romanın izleğini takip eden film, Çanakkale’de yaşananları bugünün Türkiye’sinde anımsatmak istiyor.

Daha üç hafta once gösterime giren “Çanakkale Çocukları” filminin aldığı tepkileri göz önünde bulundurursak, “Çanakkale 1915” filmine karşı seyircilerin “ihtiyatla” yaklaşacağını tahmin etmek zor olmaz. Çünkü, Sinan Çetin’in senaryosunu yazıp yönettiği, “en çok izlenen filmim olacak” iddiasıyla ve “Fetih 1453” filmi kadar kopyayla gösterime soktuğu film sinema çevresinden ve seyirciden büyük tepki aldı. O kadarla kalmadı ve filmde rol alan oyuncular da birer birer Sinan Çetin’e karşı tavır aldılar. Bu durumda, hemen ardından gösterime giren yeni bir Çanakkale temalı film seyircide handikaplara yol açabilecektir.

Bu filme gidin!

Ama, biz şimdiden belirtelim, “Çanakkale 1915” ile Sinan Çetin’in filmi taban tabana zıt, iki farklı yaklaşımı temsil ediyorlar. Sinan Çetin işgale uğramış bir ülkenin evlatlarına “direnmeyin, kimse savaşa gitmezse barış olur” diyerek ihaneti önerirken, Turgut Özakman’ın romanı “Diriliş”in ruhuna uygun olarak çekilen “Çanakkale 1915” özgürlüğünü korumak istiyorsan işgalcileri püskürtmek zorundasın, mesajı veriyor. Çanakkale’de yaşananları doğru kavrayan ve doğru anlatan bir film, “Çanakkale 1915”. Dolayısıyla okurlara, gönül rahatlığı ile, kandırılma kuşkusu yaşamadan bu filme gidebileceklerini önerebilirim.

İngilizlerin Gelibolu yarımadasını topa tutmalarıyla başlayan film, savaş alanlarının farklı bölgelerinden yaşanmış farklı hikayelerle Çanakkale’de ne oldu, sorusunu yanıtlama çabasında. Yer yer belgesel kıvamında sahnelemelerle, tarihe geçmiş olaylar canlandırılırken, kimi zaman da sinematografik kurgulama ile derinlikli bir hikaye yaratılmaya çalışılmış.

“Çanakkale 1915” hem savaşın kronolojisini takip etmeyi esas alırken, muharebe meydanında yer alan ve tarihe kalan olayları ve kişileri de yansıtmayı görev olarak almış. Alman subaylar hariç, neredeyse bütün komuta kademesine rol verilmesine özen gösterilmiş. Çanakkale savaşlarından unutulmayan anlar toplamı olarak da tanımlayabileceğimiz “Çanakkale 1915”, moral tansiyonu oldukça yüksek bir film olarak doğrudan duygularımıza hitap ediyor.

İki noktada eleştirilerim var:

Filmin senaryosunda,yönetiminde, oyunculuğunda, sahnelemesinde, sanat çalışmasında özenli bir emek sarf edildiği hemen göze çarpıyor. Ancak, iki noktada eleştirilerimi özellikle yapımcı ve yönetmenin değerlendirmesine sunmak istiyorum. Birincisi, özel efektlerle ilgili. “Fetih 1453” filminde de çalışan sanatçı arkadaşımız, artık karanlık sahneler yaparak “zevahiri kurtarmak” modundan uzaklaşmak zorundadır. Gemilerin görüş alanından çekilen savaş sahneleri ile, yarımadadan denizin görüldüğü sahneler neredeyse gece/gündüz kadar zıt ışığa sahip. Filmin en zayıf noktalarından birisinin öncelikle, özel efekt ve animasyon sahneleri olduğu kolayca görülüyor.

İkinci eleştirimi ise, filmin müziklerini yapan arkadaşa yönelteceğim. “Çanakkale 1915” filminin en zayıf yanı, ne yazık ki, müzikleri. Birbirinden hem tematik olarak kopuk ve hem de tansiyon olarak eşleşemeyen müzikler, müzik klibi gibi, ardı ardına “bağlanmış”. Sanıyorum, oldukça yoğun iş temposu nedeniyle olsa gerek, “Çanakkale 1915” filmi için “orijinal” ve seyirciyi filmle buluşturacak bir müzik yazılmamış. Tersine, film müziği “taşıyor” denebilir. Hele ki, sanatçının, gerçekte yaklaşık 50 yıl sonra, Kore savaşında yitirdiğimiz evlatlarımızın ardından yakılan “Eledim, eledim, höllük eledim” türküsünü Çanakkale savaşı filminin içine koymasının, müzikleri gönül rahatlığı ile kendisine teslim ederken yapımcı ve yönetmenin beklentileri içerisinde olmadığına eminim.

Çanakkale savaşı milli bir diriliş destanı olarak bitmez tükenmez bir kaynaktır ve bundan sonra da, farklı görüş açıları ve hikayeleriyle sanata konu olmaya devam edecektir. Liman von Sanders ve diğer Alman subayların rolüne ve konumuna ilişkin katılmadığım ve filmin kotarılmasıyla ilgili eleştirdiğim noktalar saklı kalmakla beraber, “Çanakkale 1915” filminin, işgalcilere karşı yokluktan zafer kazananların hikayesini anlatarak doğru mesaj verdiğini söyleyebilirim.

Çanakkale 1915

Yönetmen : Yeşim SEZGİN

Senarist : Turgut ÖZAKMAN

Görüntü Yönetmeni : Aras DEMİRAY, Muharrem DOKUR

Müzik : Can ATİLLA

Görsel Efekt Yönetmeni : Serkan Zelzele

Oyuncular: Şevket Çoruh, Barış Çakmak, Serkan Ercan, Rıza Akın, Bülent Alkış, Celil Nalçakan, Ufuk Bayraktar, Emre Özcan, İlker Kızmaz

Türkiye, 2012, 128 dakika

4 YILDIZ

ÇANAKKALE CEPHESİNİ YÖNETEN 5. ORDU KARARGAH SUBAYLARI:

Ayaktakiler (sağdan); 2. Ordu Kur. Bşk. İsmet (İnönü) Bey, Yaver Ütğm. Asım Bey (Gündüz), Liman von Sanders'in yaveri süvari Bnb. Perike, 5. Ordu Kur. Bşk. Alb. Kazım Bey (İnanç), 1. Ordu Kur. Bşk. Alb. Şükrü Bey, 2. Ordu Sıhhiye Bşk. Dr. Refik Münir Bey,

Oturanlar (sağdan); Bahriye Nezareti Kur. Bşk. Yb. Rauf (Orbay) Bey, Güney Grubu K. Tuğg. Vehip Paşa, 5. Ordu K. Müşir (Mareşal) Liman von Sanders, Çanakkale Kor. K. Tuğg. Esat Paşa (Bülkat), Sıhhiye Dairesi Bşk. Tuğg. Dr. Süleyman Numan Paşa, İstanbul Merkez K. Tuğg. Cevat Paşa (Çobanlı)

Otto Victor Liman von Sanders:

Osmanlı İmparatorluğu’nda bulunan Alman subayları içerisinde üzerinde “ittifakla” en çok tartışılan kişilik, Alman ordusunun Yahudi kökenli üç generalinden birisi olan ve Liman Paşa adıyla bildiğimiz Otto Victor Liman von Sanders’tir.

Liman Paşa’nın Çanakkale savaşlarında düşmanın niyetini “okuma” konusunda düştüğü çelişkiler, onun komutanlık görevine uygun olmadığı yönündeki tartışmaların da kaynağıdır. Liman Paşa, Alman-Fransız Savaşı’nın en önemli birliklerinden 22. Division (kolordudan küçük, tümenden büyük) komutanlığını yürütürken, Türkiye’ye gönderilen Alman Askeri Komisyon Başkanlığı ile görevlendirilmişti. Dolayısıyla, “bir süvari birliğine bile komuta etmediği” ifadesi doğru bir bilgi değildir.

Liman Paşa, Osmanlı Ordusu içerisinde Türk subaylarla yakın ilişki kurmuş, Genelkurmay Başkanlığı’nda görevli diğer Alman generallerin tersine, savaş komutasında onlara büyük görevler vermekten çekinmemiştir. Nitekim, Çanakkale savaşları sırasında da, savaşın en yoğun yürütüldüğü Güney ve Kuzey Grup Komutanlıkları, Müstahkem Mevkii Komutanlığı, Kıyı Komutanlığı gibi görevler Türk subaylardadır.

Pek konuşulmasa da, Çanakkale savaşlarında komuta kademesinde görev almış pek çok Alman subay da vardır. 1. Ordu Komutanı General Colmar von der Goltz, 15. Kolordu Komutanı Tümgeneral Erich Paul Weber, 3. Tümen Komutanı Albay August Nikolai, 5.Tümen Komutanı Albay Georg von Sodenstern, Albay Hans Kannengiesser, Kıyı Koruma Birliği Komutanı Binbaşı Wilhelm Willmer ve sayıları tam olarak bilinmemekle birlikte, 300 ile 700 arasında olduğu tahmin edilen Alman subayı Çanakkale savaşlarında görev almıştır.